कर्णाली प्रदेशको राजधानीका रुपमा रहेको यस वीरेन्द्रनगर नगरपालिकाको स्थापना वि.सं. २०३३ सालमा सुर्खेत उपत्यका भित्र पर्ने कटकुवा, गोठीकाडा र जर्बुटा गाउँ पञ्चायत भित्र पर्ने केही भागलाई मिलाएर वीरेन्द्रनगर नगरपञ्चायतका रुपमा रहेकोमा नेपाल सरकारका विभिन्न समयका निर्णय बमोजिम हाल १६ वडामा विभाजन गरिएको छ । नेपालको राजधानी काठमाण्डौं देखि लगभग ६०० कि.मी. उत्तर पश्चिममा समुन्द्री सतहबाट लगभग ६६५ मी. मा अवस्थित यो नगरपालिकाको उत्तरमा महाभारत पर्वतको रानीमत्ता, रातानांङला र दक्षिणमा चुरे पहाडको हर्रे, देउरालीका मनोरम पहाडद्वारा घेरिएको कचौरा आकारमा दक्षिण तर्फ ढल्किएको सानो, न धेरै जाडो हुने न धेरै गर्मी हुने सुन्दर उपत्यका हो । नगरपालिकाको विस्तार अघि ३६ वर्ग कि.मी. क्षेत्रफल ओगटेकोमा हाल न.पा.को कूल क्षेत्रफल २४५.८५ वर्ग कि.मी. रहेको छ । यस नगरपालिका पूर्वमा पाम्का र साटाखानी गा.वि.स., पश्चिममा हरिहरपुर गा.वि.स., कुनाथरी गा.वि.स र लेखगांउ गा.वि.स., उत्तरमा दैलेख जिल्लाको गोगनपानी गा.वि.स., दक्षिणमा भेरी नदी रहेका छन् ।
वीरेन्द्रनगर नगरपालिकमा बसोबासको प्रारम्भ २०२३ सालबाट भएको पाइन्छ । यस भन्दा अगाडि नगरपालिकाको मैदानी भाग (उपत्यका क्षेत्रमा) औलो लाग्ने हु“दा जिल्ला सदरमुकाम गढी गा.वि.स. मा रहेको र उपत्यकामा फाटफुट रुपमा थारु र राजी समुदायको बसोबास रहेको थियो । औलो उन्मुलन भए पश्चात् उपत्यकामा बसोबास गर्न थालियो र सबै सरकारी कार्यालयहरुलाई स्थानान्तरण गरी सदरमुकाम तोकियो ।
वीरेन्द्रनगर नगरपालिकामा औलो उन्मुलन पश्चात् सुर्खेत जिल्लाका विकट पहाडी क्षेत्र लगायत दैलेख जिल्ला र कर्णाली अञ्चलका विभिन्न जिल्लाबाट बसाई सरी स्थायी बसोबास गर्दै आएका व्यक्तिहरुको बाहुल्यता पाइन्छ । ब्राह्मण, क्षेत्री, मगर, थारु, कामी, सार्की, दमाई, दशनामी÷सन्यासी आदि यहा“का प्रमुख जातिहरु हुन् । विभिन्न स्थानबाट बसाई सरी आएकाले यहा“को चालचलन रीतिथिति र स“स्कृतिमा समेत विविधता पाईन्छ ।
वीरेन्द्रनगर नगरपालिकामा वि.सं. २०२२ मा विमानस्थल स्थापना भई नियमित उडान र वि.सं. २०३८ मा रत्नराजमार्ग सडक निर्माण कार्य सम्पन्न भई नियमित रुपमा सडक यातायात सेवा शुरु भए पश्चात् वीरेन्द्रनगर कर्णाली अञ्चलका जिल्लाहरुको प्रवेशद्वारका रुपमा स्थापित भएको छ । कर्णाली अञ्चलमा उपभोग हुने सम्पूर्ण सामग्री वीरेन्द्रनगरबाट जाने हुंदा यो पश्चिम नेपाल कै प्रमुख व्यापारिक एवं शैक्षिक पर्यटकिय केन्द्र समेत बन्न पुगेको छ । यसको पूर्वबाट भेरी नदी र पश्चिमबाट कर्णाली नदी बगेकोले ¥याफ्टीङ् गरी आनन्द लिन आउने पर्यटकहरुका लागि समेत यो आकर्षक स्थलको रुपमा परिणत हुन पुगेको छ ।
पहिले चौहानचौर र २०२९ सालपछि वीरेन्द्रनगरको नामले परिचित यो नगरपालिका नेपालका राम्रा गुरुयोजना भएका नगरपालिका मध्येको एक हो । स्वर्गीय राजा वीरेन्द्रबाट देशको सन्तुलित विकासको निम्ति चार विकास क्ष्ँेत्रमा विभाजन गर्दा वीेरेन्द्रनगर सुदूर पश्चिमाञ्चल विकास क्षेत्रको सदरमुकाम घोषणा गरिएको थियो भने हाल मध्यपश्चिमाञ्चल विकास क्षेत्रको सदरमुकामका रुपमा रहेको छ । वीरेन्द्रनगरको भौतिक विकास योजना स्व. राजा वीरेन्द्रकै निर्देशनमा एक उच्चस्तरीय प्राविधिक टोलीद्वारा तयार गरी २०२९ साल माघ १६ गते वीरेन्द्रनगर नगरयोजना स्वीकृत गरी कार्यान्वयन गरिंदै आएको छ । पेरिस जस्तो सुन्दर शहरको रुपमा विकास गर्ने लक्ष्य लिई बनाइएको वीरेन्द्रनगरको गुरुयोजनालाई मूर्तरुप दिन वीरेन्द्रनगरका विभिन्न क्ष्ँेत्रमा आवश्यक जग्गा अधिग्रहण गरिएको छ । यति खेर वीरेन्द्रनगरका १ देखि १२ वडाको सडक गुरुयोजना कार्यान्वयनमा आइरहेका छ । यस क्षेत्रमा प्रदेशको माग गर्दै भएको आन्दोलनको उपलब्धी र आन्दोलनमा शाहदत प्राप्त शहिदको सपनालाई वीरेन्द्रनगरको परिकल्पना ९ख्ष्कष्यल० “शैक्षिक, प्रशासनिक, पर्यटकीय शहर, स्वच्छ, स्वस्थ, समुन्नत वीरेन्द्रनगर” संग प्रत्यक्ष सम्बन्धित बनाउने दिशामा नगरपालिका जुटेको छ ।
वीरेन्द्रनगरः एक झलक
अवस्थितिः अक्षांश २८०३०’ २२’’ देखि २८०४०’ ४५’’
देशान्तर ८१०३२’ ५’’देखि ८१०४०’ ४५’’
क्ष्ँेत्रफल र जनसंख्या विवरण (राष्ट्रिय जनगणना २०६८ अनुसार)ः
वीरेन्द्रनगर नगरपालिकाको क्षेत्रफलः २४५.८५ वर्ग कि.मी.
सुर्खेत उपत्यका: ८८ वर्ग कि.मी.
वडा संख्या १६
साविकको वडा हालको वडा क्षेत्रफल घरधुरी जनसंख्या
महिला पुरुष जम्मा
१ र २ १ ६।१० १५१९ ३५१० ३०४४ ६५५४
१९, २० र २५ २ २९।१० १८४३ ४२९३ ३७६४ ८०५७
१८ ३ ६।६० २२३८ ४६३४ ४५७० ९२०४
३ र ४ ४ ७।१० १७३६ ३८०८ ३६१३ ७४२१
५ ५ ५।७७ १२२३ २६२४ २३६८ ४९९२
६ ६ ०।५९ १७६७ ३६८७ ३९११ ७५९८
७ र ८ ७ ५।२० १९७७ ३५४० ३३०८ ६८४८
९ र१० ८ १।४० १८८३ ३००६ ३३५२ ६३५८
१५ र १७ ९ २८।८० १५७५ ३७४८ ३४७९ ७२२७
१४ र १६ १० १७।०० १९९८ ४६२९ ४२५४ ८८८३
१३ र २१ ११ २७।७० १४८७ ३६३९ ३४४६ ७०८५
११ र १२ १२ ८।८० १९२४ ४३४३ ३८०० ८१४३
२२, २३ र २४ १३ २५।९० ११०७ २७४४ २६०४ ५३४८
साविक गढी १४ २८।९६ ६२५ १५७५ १४७५ ३०५०
साविक रतु १५ २४।६० ३६८ ८३९ ८४० १६७९
साविक गर्पन १६ २२।२३ ४४० १०३८ ९४३ २०११
जम्मा २४५।८५ २३७१० ५१६८७ ४८७७१ १००४५८